Извештајот на Европската комисија за владеење на правото за 2024 година ја нагласува сериозната загриженост за независноста на судството во Македонија. И покрај реформите, перцепциите за независноста на судството остануваат ниски, со значителна загриженост за мешањето и ограничените ресурси.
Независноста на судството под лупа
Извештајот на Европската комисија (ЕК) за 2024 година за владеењето на правото во Македонија покренува сериозна загриженост за независноста на судството и капацитетот да се заштити од влијание. Во извештајот се забележува дека перцепцијата за независноста на судството останува многу ниска и покрај тековните реформи и новата стратегија насочена кон подобрување на независноста, ефикасноста и професионалноста на судството.
Перцепција на судската независност
Според извештајот на ЕК, само 25% од општата популација и 20% од компаниите сметаат дека нивото на независност на судовите и судиите е „прилично или многу добро“ во 2024 година. Примарната причина за воочениот недостаток на судска независност е мешање или притисок од владата и политичарите.
Загриженост за Судскиот совет и именувањата/ ограничување на ресурси во судството
Извештајот ја нагласува загриженоста во однос на функционирањето и независноста на Судскиот совет. Иако беа преземени чекори, одлуките за именување на јавни обвинители и судии беа критикувани од граѓанското општество поради недостаток на сеопфатна мотивација и објективни критериуми.
Финансиската автономија на судството е загрозена од ограничените финансиски ресурси, додека квалитетот и ефикасноста на правдата се загрозени од дефицитот на човечки ресурси. Овие ограничувања дополнително ја попречуваат способноста на судството да функционира независно и ефективно.
Антикорупциска стратегија и предизвици: перцепција за корупцијата
Воспоставена е сеопфатна национална антикорупциска стратегија, но нејзината имплементација заостанува. Во извештајот на ЕК се забележува дека ризикот од корупција останува висок во многу области, а неодамнешните измени во Кривичниот законик ја ослабнаа правната рамка за гонење на корупцијата, особено случаите на корупција на високо ниво.
Перцепцијата меѓу експертите и бизнисите е дека корупцијата во јавниот сектор е висока. Македонија е на 76-то место на глобално ниво во Индексот за перцепција на корупцијата на Транспаренси интернешнал за 2023 година.
Извештаи на САД и законодавни напори
Извештајот на американскиот Стејт департмент за 2023 година за човековите права во Северна Македонија, исто така, забележа сериозна владина корупција и ограничувања на слободата на изразување. Истакна дека иако законот предвидува кривични казни за корупција, спроведувањето е неефективно. Неодамнешните измени на Кривичниот законик ги намалија обвиненијата и казните за кривични дела поврзани со корупција.
Во април 2023 година, Комитетот за надворешни работи на американскиот Сенат усвои двопартиска легислатива за зголемување на трговијата и инвестициите меѓу САД и Западен Балкан и за помош во борбата против корупцијата. Законодавството ја истакна корупцијата како главна пречка за економскиот и политичкиот развој во регионот.
Извештајот на ЕК за прв пат вклучува поглавја за случувањата во Македонија, Албанија, Црна Гора и Србија. Ова вклучување има за цел да ги поддржи реформските напори, да помогне во напредокот во процесот на пристапување и да ги подготви овие земји за идно членство во ЕУ.
